Đền Bảo Hà: Nét đẹp linh thiêng cùng lịch sử hùng vĩ

Đền Bảo Hà - Cổng tam quan đền

Đền Bảo Hà, còn được biết đến với tên gọi Đền Ông Hoàng Bảy, là một ngôi đền nằm bên sông Hồng tại tỉnh Lào Cai, Việt Nam. Đây là di tích cấp quốc gia được công nhận theo quyết định số 3457-QĐ/VH ngày 5 tháng 11 năm 1997 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Vị trí

Đền Bảo Hà tọa lạc dưới chân đồi Cấm, bên tả ngạn sông Hồng thuộc địa phận xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Nằm đối diện với đền Cô Tân An, đền Bảo Hà cách thành phố Lào Cai 60 km về phía đông nam, cách ga Bảo Hà 800m và cách thành phố Hà Nội 220 km về phía tây bắc. Khu di tích hiện nay có diện tích vùng lõi là 8,36 ha.

Lịch sử

Tranh vẽ Ông Hoàng Bảy Bảo Hà trong trang phục thời Hậu lê - Hoạ sĩ: Phan Kim Thanh

Đền Bảo Hà được xây dựng vào cuối thời nhà Lê, với lòng biết ơn và tưởng nhớ danh tướng họ Nguyễn, người được truyền thuyết coi là anh hùng chống giặc ở vùng biên giới Lào Cai, bảo vệ lãnh thổ Đại Việt. Vùng Bảo Hà từ lâu đã có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ biên giới, là cửa trạm của phòng tuyến sông Hồng phía Tây Bắc. Tại đây cũng có đài hỏa hiệu và trạm liên lạc thông tin cho các châu huyện vùng phía dưới.

Trong niên hiệu Cảnh Hưng, Bảo Hà trở thành trung tâm của châu Văn Bàn. Đồng thời, các châu Thủy Vĩ, Văn Bàn và nhiều nơi khác thuộc phủ Quy Hóa thường bị giặc phương Bắc xâm lược. Để đối phó với tình hình này, triều đình nhà Lê đã cử viên tướng họ Nguyễn lên trấn thủ Quy Hóa và xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn. Tại đây, ông tổ chức các thủy binh và luyện tập binh sỹ, sau đó thống lĩnh quân thủy và quân bộ tiến đánh giặc ở Lào Cai.

Sau này, quân địch do tướng Tả Tủ Vàng Pẹt dẫn đến lãnh thổ Đại Việt, và danh tướng họ Nguyễn đã tiếp tục đưa quân tham chiến. Tuy nhiên, do trận chiến không cân sức, ông hy sinh và xác ông bị đối phương vứt xuống sông Hồng, trôi đến Bảo Hà. Nhân dân trong vùng do ông Lư Văn Cù tổ chức lại đã vớt xác ông lên an táng và dựng miếu thờ. Các vua nhà Nguyễn Minh Mạng và Thiệu Trị đã trao danh hiệu "Trấn an hiển liệt" và "Thần Vệ quốc" cho ông, cùng với việc xây dựng đền thờ. Nhân dân vùng này thờ ông với tư cách là ông Hoàng Bảy, một trong mười Ông Hoàng thờ trong đạo Mẫu. Ông Hoàng Bảy hiện thân trong các lễ hội xuống đồng vào ngày Thìn tháng Giêng.

Kiến trúc

Gian thờ quan Hoàng Bảy

Đền Bảo Hà được xây dựng với các công trình như cổng tam quan, sân đền, nhà khách, phủ chúa Sơn Trang, Tòa đại bái, Cung cấm, Cung nhị, Cung công đồng. Kiến trúc nguyên thủy của đền đã được bảo tồn gần như toàn bộ cho đến ngày nay. Trong các cung thờ chính của đền, có các pho tượng của Đức Thánh Trần, Đức Vua Cha, Quan Tuần Trang, ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Đông quan Bơ phủ, Mẫu Nhị, Mẫu Thượng Ngà, Mẫu Thủy Tiên, Thiên Phúc Thiên Nhãn.

Lễ hội

Đền Bảo Hà tổ chức nhiều ngày lễ hội, trong đó những ngày lễ chính bao gồm Lễ thượng nguyên (Rằm tháng Giêng), lễ tiệc quan Tuần Tranh (25 tháng 5 Âm lịch), ngày giỗ ông Hoàng Bảy (17 tháng 7 Âm lịch), lễ Tết muộn (Tết tất niên). Đây là một trong những ngôi đền linh thiêng ở vùng thượng nguồn sông Hồng thu hút du khách và giới kinh doanh đến tham quan và cầu nguyện trong dịp đầu năm. Ngoài các nghi lễ chính, đền Bảo Hà còn tổ chức các giá hầu đồng và biểu diễn hát chầu văn trong những ngày thường.

Hiện tượng xin lộc cờ bạc, cúng thuốc phiện tại đền

Tại đền Bảo Hà, không chỉ có những người đến cầu bình an và may mắn, mà còn có một số người đến để chơi cờ bạc, ôm lô đề và tham gia các trò chơi may rủi khác. Ngoài những lễ vật thông thường, một số người còn mang theo bài tú lơ khơ, bài tổ tôm, bài chắn, quân vị xóc đĩa, bát, đĩa... Điều này đã tạo ra hiện tượng được gọi là "đền số má". Hiện tượng này có nguồn gốc từ một câu chuyện truyền miệng vào khoảng năm 2000, khi một người đến từ thành phố Lào Cai sau khi đi lễ đền Bảo Hà, ông đã nhận được một giấc mơ với việc nhận được một số đề từ một vị tướng, sau đó ông ta đã đánh theo và trúng đậm.

Tuy nhiên, đền Bảo Hà cũng từng là vùng đất trở thành nơi tập trung của tệ nạn xã hội, đặc biệt là ma túy. Một số người đã mang theo thuốc phiện và bàn đèn để cúng lễ, vì tin rằng cúng ông Hoàng Bảy phải kèm theo cúng thuốc phiện mới được coi là trang nghiêm và thuận lợi. Thậm chí, có thông tin cho rằng ông Hoàng Bảy thực chất là một trùm buôn thuốc phiện, và huyền thoại kể rằng ông đã chết đuối sau khi thuyền bị lật. Xác của ông được đem về Bảo Hà để xây dựng miếu thờ. Trước tình trạng này, ban quản lý đền đã treo biển "Cấm mang thuốc phiện vào đền" và kiểm soát đồ lễ. Tuy nhiên, vẫn có một số người lén lút tẩm thuốc phiện vào thuốc lá hoặc các hàng mã khi dâng lễ.

Đền Bảo Hà là một điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích lịch sử và tìm hiểu văn hóa dân gian. Nơi đây không chỉ gây ấn tượng với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn là nơi linh thiêng để tham quan và trải nghiệm các lễ hội độc đáo. Hãy dành thời gian ghé thăm Đền Bảo Hà và khám phá những câu chuyện hấp dẫn về lịch sử và truyền thống của vùng đất này.